Inleiding
De hunebedden van Drenthe zijn de beroemdste megalithische (van de Griekse woorden mega en lithos, oftewel ‘groot’ en ‘steen’) bouwwerken die aan ons zijn overgeleverd uit de prehistorie. De stenen grafkelders van de Trechterbekercultuur uit het Midden-Neolithicum werden gebouwd tussen circa 3350 en 2750 voor Chr. Naar schatting zijn er zo’n 80 tot 100 hunebedden geweest in de noordelijke provinciën van Nederland, maar heden ten dage liggen er nog 53 op hun oorspronkelijke locatie in Drenthe en eentje in Groningen (het tweede resterende hunebed in Groningen is verplaatst).
Mensen die wel eens op een kaart hebben gekeken hoe de verdeling van de aan ons overgeleverde hunebedden eruit ziet, zullen gauw doorhebben dat er een lijnvormig patroon te ontwaren is in het oostelijke deel van Drenthe (en Groningen direct daarboven). Het gros van de Drentse grafkelders ligt daar op de Hondsrug, een zogenaamde megaflute: niet aan de rand van landijs ontstaan tijdens een ijstijd, zoals de stuwwallen elders in ons land, maar juist ín het landijs, met een circa 70 km lange kaarsrechte verhoogde ‘streep’ tot gevolg. Hoewel het te ver voert om hier in te gaan op de details van de vorming van het Hondsrugcomplex, mag het feit dat dit fenomeen is uitgeroepen tot UNESCO Global Geopark, boekdelen spreken over het unieke karakter ervan.
Wat dan ook niet geheel toevallig is, zoals wel vaker het geval is met verhoogde landschapselementen in Nederland, is dat een bepaald stukje infrastructuur de loop van de Hondsrug – dat deel van het complex dat ruwweg van Groningen tot net voorbij Emmen loopt – nagenoeg perfect volgt: de N34. Als je vervolgens deze route combineert met de ligging van de 47 hunebedden (circa 75% van het resterende totaal) die er langs gesitueerd zijn, dan krijg je een potentieel tot erfgoedbeleving dat vanaf vandaag door de provincie Drenthe verwezenlijkt lijkt te gaan worden: de Hunebed Highway N34.
Route 66, Drenthe-style
De N34 verbindt Zuidlaren met Coevorden en is één van de primaire verkeersaders die door de provincie Drenthe lopen. Op 9 juli 2018, moment van schrijven van deze bijdrage, doopt de staatssecretaris van Economische Zaken en Klimaat samen met de Drentse gedeputeerde de regionale weg officieel om tot Hunebed Highway N34. Het idee erachter is dat je hier te maken hebt met een beleefbare, historische route. Het concept komt uit de koker van de directeur van het Hunebedcentrum in Borger en roept vergelijkingen op met de beroemde Route 66 in de Verenigde Staten. Deze in 1985 opgeheven autoroute door acht staten heeft ondertussen een dermate legendarische status, dat het een essentiële toeristische trekpleister is voor het gebied tussen Chicago en Los Angeles.
Of de Hunebed Highway N34 ook zo’n welhaast mythisch karakter kan krijgen valt wellicht te bezien, maar het moet gezegd worden dat er nog altijd genoeg mystiek kleeft aan de hunebedden en we onszelf waarschijnlijk te kort zouden doen als we de bescheiden N34 zouden laten wegvallen tegen de (buitenproportionele?) grootsheid van de Route 66. Want, het moet gezegd worden, het samenvloeien van de elementen landschap (Hondsrug), erfgoed (hunebedden) en bereikbaarheid (de weg zelf) vormen hier inderdaad een uitgelezen kans tot vermarkten en branding. Het is ook zeker niet zo dat het uit de lucht gegrepen is, want de hunebedden zijn natuurlijk al sinds jaar en dag een onderdeel van de vaderlandse geschiedeniscanon en vormen tevens een bekende bezienswaardigheid in de provincie Drenthe.
Mensen die bang zijn dat de N34 gaat veranderen in een Amerikaans spektakel met motels, hamburgerrestaurants en aanverwante zaken kunnen we gelukkig geruststellen. Echter, persoonlijk zou ik het een gemiste kans vinden als er gaandeweg – letterlijk en figuurlijk – geen passende rustplaatsen voor automobilisten zouden komen. Sommige van de monumenten liggen nu eenmaal wat verder van de weg af, waarbij soms een secundaire weg of anders de benenwagen genomen moet worden. Het moet natuurlijk niet te makkelijk worden!
Wereldberoemd in Nederland
Hoewel de hunebedden iconisch zijn, zullen er nog altijd genoeg mensen in ons eigen land zijn die ze nauwelijks of wellicht zelfs nooit hebben gezien. Dat is natuurlijk ontzettend zonde, want als er één archeologisch fenomeen in Nederland kan wedijveren met de stenen schoonheid van sites als de Ring of Brodgar op Orkney of Stonehenge en Avebury in het Engelse Wiltshire, dan is het ‘ons’ hunebed wel. Enkele jaren is al grootschalig aan dat besef gewerkt, door de oude informatieborden bij de monumenten te vervangen door nieuwe, heldere panelen met een consistente beeldtaal.
Zelf hebben Marloes en ik daar afgelopen december van mogen genieten, toen we met de Kerst een week in Drenthe verbleven een aanzienlijk aantal hunebedden hebben bezocht. Ook toen kwamen we tot het besef dat de opeenvolgende ligging ervan langs een doorlopende weg wonderen deed voor het ‘consumeren’ van meerdere hunebedden. En de ene grafkelder is zeker niet de andere! In de loop der eeuwen is qua lay-out en formaat van de hunebedden genoeg veranderd, waarna ook wat betreft fysieke restanten genoeg variatie is opgetreden om elk monument weer een eigen karakter te geven. Die afwisseling is noodzakelijk om een route daadwerkelijk beleefbaar te maken, anders wordt het saai.
Kijkend naar de doelgroep van de Hunebed Highway N34 wordt duidelijk gemikt op een Europees of internationaal publiek. Echter, gelet op bovenstaande aanname dat er ook nog genoeg te winnen is aan binnenlandse aandacht, zou ik, als ik een potentiële uitbater van de nieuwe route was, zelf ook vooral aandacht besteden aan de ‘toerist in eigen land’. Hier ligt een grote kans voor de erfgoedbewustwording van ons allemaal, van Borger tot Boston!
Tot besluit
Meer lezen over de hunebedden van Drenthe en Groningen? Vorig jaar verscheen van de hand van de provinciaal archeoloog van Drenthe een actueel en prachtig geïllustreerd overzicht, dat wij in het Drents Museum in Assen hebben aangeschaft. Ook online te bestellen en een ideale reisgids voor als u zelf de Hunebed Highway N34 gaat verkennen. Voor hen die (daarnaast) benieuwd zijn naar het ontstaan van de Hondsrug is dit artikel op de website van de KNNV een goed startpunt.