Inleiding Soms vind je in je directe leefomgeving de meest verrassende locaties. Het was vandaag, net als de afgelopen dagen, prachtig weer. Dat maakte dat Marloes en ik in de middag de fietsen uit de berging haalden, de gezellige drukte van het vierdaagse jazzfestival in Breda even achter ons lieten en op weg gingen naar Dongen. Want wat had de vader van Marloes ons verteld? Er is daar een heuse ijzertijdnederzetting! Dat riep om een verkenningstocht.
Van brons naar ijzer De geschiedenis van Nederland is in een aantal perioden opgedeeld: de Steentijd (Paleo-, Meso- en Neolithicum), de Bronstijd, IJzertijd, Romeinse Tijd, Middeleeuwen en Nieuwe Tijd (u leeft in de Nieuwe Tijd C, dat u het even weet). De IJzertijd liep in Nederland van 800-12 voor Christus (de periode verschilt per regio in de wereld) en kenmerkt zich door de intrede van ijzeren voorwerpen. Dat wil niet zeggen dat andere materialen gelijk overbodig waren, verre van, maar het was weer een stap vooruit ten opzichte van brons in de vervaardiging van werktuigen, wapens en andere artefacten.
Een volledig erf Voorafgaand aan ons bezoek aan de ijzertijdnederzetting in Dongen hadden Marloes en ik expres nog niet teveel gelezen op de website van de stichting. Des te meer waren we dan ook verrast door de omvang van de nederzetting. Een grote boerderij is het middelpunt van de belangstelling, maar de rest van het erf doet er zeker niet voor onder: vier bijgebouwen, een spieker (graanschuurtje), een veekraal (met de schapen Freija en Luna), een vuurplaats met heilige eik, een waterput, een akker, een kruiden- en moestuin, een cultusplaats/natuurheiligdom, een urnenveld en een ‘archeologieveld’ voor de jonge bezoekers maken het tot een complete nederzetting. De poel en de bebossing zorgen voor de aankleding van dit prachtige erf.
Geen museum Het is evenwel geen statisch museum, zeer zeker niet. De stichting draait geheel op vrijwilligers, die hier in bijpassende kledij de bezoekers laten zien – en laten beleven door zelf mee te doen – hoe een ijzertijdnederzetting zou kunnen hebben gefunctioneerd: van vuursteenbewerking tot smeden, van brood maken tot schieten met pijl en boog. Wat ons opviel was de hartelijke welkom in het ontvangstgebouw (waar ook enkele leuke souvenirs worden verkocht, veelal van eigen makelij op het erf) en de open houding en kennis van de vrijwilligers. Het werd gauw duidelijk dat deze mensen wisten waar ze het over hadden en er plezier aan beleefden, zowel aan het zelf doen als aan het laten zien en meehelpen van de bezoekers. En die laatstgenoemde waren er in ruime getale op deze mooie dag: op fotospeurtocht, vragen stellend aan de smid en zijn assistenten, genietend van de sfeer in de stralende zon en fluitjes kopend voor de dochters in het entreegebouw. Marloes en ik proefden ondertussen het zelfgemaakte zuurdesembrood met kruidenboter en zaten op het gras bij de vuursteenwerkplaats met schilfers en afslagen te spelen… Okee, ik geef toe, dat laatste deed ik alleen.
Het belang van vrijwilligers Het moge duidelijk zijn dat er in Nederland heel veel vrijwilligers actief zijn, die zich inzetten voor de beleving en bewustwording van archeologie en cultuurhistorie. Dat vergt passie, doorzettingsvermogen en een zekere mate van kwetsbaar durven opstellen, die wij als professionele archeologen alleen maar kunnen respecteren. Het mooie is dat de inzet voor anderen ook gepaard gaat met zelfontwikkeling van de vrijwilligers, zoals we ook in Dongen zagen en bespraken met de mensen daar. Want waar kan je nou bijvoorbeeld al doende leren ijzer te smeden, vis te roken of houten borden te maken in een sfeer van samenhorigheid? De rol van vrijwilligers is instrumenteel in het vergroten van bewustwording, op een aansprekende en ontwapenende manier. Dat kan het beste als de vrijwilligers zelf ook gedijen in een aansprekende en ontwapende omgeving, zoals in Dongen het geval lijkt te zijn.
Een vlammend einde Een bezoek aan de ijzertijdnederzetting in Dongen is van harte aan te raden. Het erf is van april tot en met oktober geopend, op elke zaterdagmiddag van 13:00-17:00. Ook zijn er geregeld themadagen, zoals in de foto hieronder te zien is. Marloes en ik hebben alvast de midzomeropenstelling en het vlammend eind in de agenda gezet. En, wie weet, misschien proberen we het vrijwilligerswerk zelf binnenkort ook eens uit!
